Πριν αρκετά χρόνια είχα βρει σε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο το Άδυτο του Φώκνερ. Ήταν η πρώτη φορά που διάβασα έργο του και θυμάμαι ακόμα το ζοφερό κλίμα του μυθιστορήματος. Θέμα του βιβλίου η ζωή στα βάθη του αμερικάνικου νότου. Η βία, η διαστροφή, ο τρόμος και η ωμή όψη της ανθρώπινης φύσης ήταν εκεί. Κάτι τέτοιο πίστευα πως θα συναντήσω ξανά, πολλά χρόνια αργότερα πια, διαβάζοντας το διήγημά του Ο Αχυρώνας Φλέγεται, σε μετάφραση Γιάννη Παλαβού, από τις εκδόσεις Κίχλη.
Ο Φώκνερ δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις. Γεννήθηκε το 1897 στο Μισσισσιππή και πέθανε σε ηλικία 65 ετών. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς του 20ου αιώνα, με μια ιδιαίτερη θεματολογία και μοναδικό τρόπο γραφής, με βραβεία Νόμπελ (1949) και Πούλιτζερ (1954, 1962) στη κατοχή του αλλά και μια διακριτική στάση ζωής, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Στο εξαιρετικά ενδιαφέρον επίμετρο του βιβλίου και το χρονολόγιο εντυπωσιάζομαι από λεπτομέρειες της ζωής του τις οποίες αγνοούσα. Για παράδειγμα, ότι για λόγους βιοπορισμού καταπιάστηκε με πολλά, όπως το 1921 όταν υπήρξε για σύντομο διάστημα υπάλληλος βιβλιοπωλείου…
Ο Αχυρώνας δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1939. Τοποθετείται στον αμερικάνικο νότο στα τέλη του 19ου αιώνα, κάποια χρόνια μετά από τον Εμφύλιο πόλεμο. Πρωταγωνιστής ο δεκάχρονος με το περίεργο όνομα Συνταγματάρχης Σαρτότις Σνόουπς. Τον βρίσκουμε ως βασικό μάρτυρα στη δίκη του πατέρα του, Άμπνερ Σνόους, ο οποίος κατηγορείται για εμπρησμό. Από την αρχή καταλαβαίνουμε ότι είναι ένοχος. Ο γιος του καλείται να επιλέξει ανάμεσα στη δικαιοσύνη και στην υπεράσπιση του αίματος.
Η ιστορία, είναι το χρονικό μιας σκληρής επιλογής. Αλλά και το χρονικό μιας ενηλικίωσης με φόντο τις ταξικές και φυλετικές αντιθέσεις. Η απεικόνιση της κοινωνίας της εποχής, των συνθηκών διαβίωσης, των διακρίσεων, είναι το σκηνικό της ιστορίας. Μέσα σε αυτή ο “λευκός” και ο “νέγρος” έρχονται συχνά σε σύγκρουση:
“Λευκέ, προτού μπεις εδώ μέσα, να σκουπίσεις τα πόδια σου. Ο ταγματάρχης απουσιάζει”.
“Κάνε στη μπάντα, νέγρο”, είπε ο πατέρας, επίσης αδιάφορα, κι έπειτα παραμέρισε την πόρτα και μαζί της και τον υπηρέτη και μπήκε, δίχως να βγάλει το καπέλο του.
Πρόκεται, λοιπόν, για ένα πυκνό διήγημα, εύληπτο, με μοναδική σκιαγράφηση χαρακτήρων και συναισθημάτων. Από τη μία, ένας πατέρας κερδοσκόπος, βίαιος, (“Ο πατέρας του το χτύπησε με την παλάμη στον κρόταφο, σκληρά αλλά αδιάφορα, ακριβώς όπως είχε χτυπήσει τα δυό μουλάρια…”) σκληρός σαν ατσάλι, αλύγιστος και απόλυτος. Που έχει μάθει να επιβιώνει μέσα στο έγκλημα και την παρανομία, σε έναν κόσμο παρανόμων. Από την άλλη, ένας γιος ακόμα εύπλαστος, που αμφιβάλλει. Που αναρωτιέται αν κάτι μπορεί να αλλάξει. Γύρω τους πρόσωπα παραδομένα, όπως η αμέτοχη μάνα και τα αδέρφια.
Μέσα από την αφήγηση και τις αλεπάλληλες ψυχικές μεταπτώσεις του δεκάχρονου μου δίνεται η αίσθηση ότι ο Σάρτυ νιώθει συνεχώς ότι διαπράττει ένα είδος πατροκτονίας, από την πρώτη στιγμή που αρχίζει να αμφιβάλει για τον πατέρα του. Προηγουμένως, έχει κάνει προσπάθειες να τον καταλάβει, να τον δικαιολογήσει, ακόμα και να ταυτιστεί μαζί του: “Πρέπει να μάθεις να παραστέκεσαι στο ίδιο σου το αίμα, αλλιώς δεν θα μείνει αίμα να παρασταθεί σ’ εσένα”. Ο αναγνώστης είναι μάρτυρας αυτής της φορτισμένης διαδρομής. Η συνεχής μάχη του Σάρτυ με τον ίδιο του τον εαυτό συνταράζει:
Ίσως και εκείνος να νιώσει όσα νιώθω εγώ. Ίσως έτσι ν’αλλάξει, να ξεφύγει από τον παλιό του εαυτό, απ’ τον οποίο, ποιός ξέρει, δεν μπορούσε ως τώρα να ξεφύγει.
Η απόφασή του μοιάζει αναπόφευκτη. Τελειώνοντας, ωστόσο, την ανάγνωση το μόνο που θέλω είναι να μάθω τι απογίνεται ο μικρός Σάρτυ. Πιάνω τον εαυτό μου να θέλω εναγωνίως να έχει σωθεί. Ωστόσο, αναρωτιέμαι αν είναι κάτι τέτοιο δυνατόν μέσα σε ένα “φωκνερικό” περιβάλλον. Πάντως, κατά την άποψή μου, η κάθαρση επέρχεται. Και η πυρετώδης, αν και αργή, βασανιστική, καθηλωτική αφήγηση, τελικά οδηγείται σε μια πρωτοφανή ηρεμία.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο Αχυρώνας έχει θεωρηθεί, όπως διαβάζω, το καλύτερο, αρτιότερο, διήγημα των αμερικάνικων γραμμάτων του 20ου αιώνα. Κατά τη γνώμη μου, αξίζει ιδιαίτερης προσοχής.
Info
Ο αχυρώνας φλέγεται, Ουίλλιαμ Φώκνερ
Μετάφταση: Γιάννης Παλαβός
Εκδόσεις Κίχλη, 2018
104 σελ., ISBN 978-618-5004-70-5
Φωτογραφίες άρθρου: Ελένη Παπαστεργίου
https://www.instagram.com/eleni_pps/
Coming up: Η Τριλογία της Μασσαλίας, του Ζαν-Κλωντ Ιζζό