Για όσους στέκουν δύσπιστοι απέναντι στα διηγήματα – όπως και εγώ λίγο ή πολύ πριν τον Raymond Carver – μια γνωριμία με το έργο της Alice Munro ίσως τους κάνει να αλλάξουν γνώμη. Μεστή, λιτή και απλή, αλλά πάντοτε τολμηρή, καταπιάνεται με τον άνθρωπο και τα πιο βαθιά του ένστικτα και συναισθήματα και σε κερδίζει αναπάντεχα εύκολα.
Στα δέκα διηγήματα που περιλαμβάνονται στη συλλογή Πάρα πολλή ευτυχία, που κυκλοφόρησε το 2010 από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση Σοφίας Σκουλικάρη, η αναζήτηση της ευτυχίας είναι δύσκολη καθώς όσο διαβάζεις πιστεύεις ότι είναι κάπου πολύ μακριά. Σίγουρα μακριά από τους ήρωες των συγκεκριμένων διηγημάτων. Γιατί στα περισσότερα από αυτά παλεύουν με πολύ δύσκολες καταστάσεις, οριακές και δραματικές. Ωστόσο, ο τρόπος που η Munro ξετυλίγει αυτές τις καταστάσεις είναι μοναδικός. Σαν να έχει καθίσει στη κουζίνα της ένα γκρίζο πρωινό και αργά αλλά σταθερά ξεφλουδίζει ένα ώριμο φρούτο για να το προσφέρει σε πρόσωπο αγαπημένο.
Στις Διαστάσεις, το πρώτο διήγημα της συλλογής, εντοπίζεται αυτή ακριβώς η κατάσταση της παρατεταμένης μη ευτυχίας, που κάποια στιγμή φτάνει σε μια τραγική κορύφωση. Όταν ρωτάνε την Ντόρι αν είναι ευτυχισμένη απαντάει ναι αυτόματα, χωρίς να το σκεφτεί ουσιαστικά. Και όταν ο σύζυγός της φτάνει στα άκρα βρίσκει απρόσμενα την λύτρωσή του. Με κάποιον τρόπο καταφέρνουν και οι δύο να δουν τη ζωή αλλιώς. Γιατί όταν έχεις χάσει τα πάντα ξεκινάς αναγκαστικά από το μηδέν και οφείλεις να βρεις τον τρόπο να σταματήσει ο πόνος.
Γνωρίζω ποιο είναι το χειρότερο που είμαι ικανός να κάνω και γνωρίζω ότι το έχω κάνει.
Πολύ συχνά η Munro καταπιάνεται με την πλάνη της μνήμης. Όπως στο καθηλωτικό Πεζό όπου η Τζόις ανακαλύπτει πως είναι να έχεις πρωταγωνιστήσει στη ζωή ενός ανθρώπου χωρίς να το έχεις καταλάβει. Αλλά και πως είναι να βρίσκεσαι στη δική του θέση, χρόνια μετά, στο περιθώριο. Στο Πρόσωπο, ιδιόμορφα ρομαντικό, η Munro έχει βρει τον τρόπο να γράφει για πράγματα συγκλονιστικά, όπως την απόρριψη από τον γονέα, χωρίς να προκαλεί την αποστροφή.
Είμαι σίγουρος πως ο πατέρας μου με κοίταξε, με κάρφωσε, με είδε μόνο μία φορά. Έπειτα απ’ αυτό θεωρούσε δεδομένο τι υπήρχε εκεί πέρα.
Τελευταίο διήγημα και αρκετά διαφορετικό από τα άλλα το Πάρα πολλή ευτυχία, που έδωσε τον τίτλο στη συλλογή, η ιστορία της Ρωσίδας μαθηματικού Σοφία Κοβαλέφσκι (1850-1891), η οποία μετά από πολλές προσπάθειες καταφέρνει να διδάξει σε πανεπιστήμιο παρά το γεγονός του φύλου της.
Κοινός παρονομαστής στα περισσότερα διηγήματα η ζωή στη μικρή πόλη – και η ίδια η Munro μεγάλωσε σε μικρή πόλη του Καναδά – , οι σχέσεις ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, οι εναλλαγές σε παρελθόν και παρόν, η νεότητα αλλά και το γήρας. Επίσης, οι σχέσεις γονιών και παιδιών καθώς και η έλλειψή τους ή η απόρριψή τους και τα κενά που δημιουργεί, όπως στο διήγημα Queenie (Profile Books, 1999) που είχα διαβάσει πριν πολλά χρόνια. Όλα αυτά τοποθετημένα σε ιστορίες απλές, διαπερατές. Όχι τυχαία κάτοχος του Νόμπελ Λογοτεχνίας (2013) καθώς και πολλών ακόμα λογοτεχνικών βραβείων και όχι τυχαία μια εκ των σπουδαιότερων σύγχρονων διηγηματογράφων.
Ακόμα και στα πιο αδιάφορα διηγήματά της, αν κάποιος τολμούσε να τα χαρακτηρίσει ως τέτοια, κάτι σε κάνει να μη θες να αφήσεις την ιστορία στη μέση. Ξέρεις ότι λίγες γραμμές πιο κάτω θα έρθει εκείνο το γεγονός που θα τα αλλάξει όλα. Εκείνη η αποκάλυψη που δικαιολογεί όλα τα προηγούμενα. Η Alice Munro είναι καθηλωτική.
Info
Πάρα πολλή ευτυχία, Alice Munro
Μετάφραση: Σοφία Σκουλικάρη
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2010
393 σελ., ISBN 978-960-455-987-9