Η Εμμονή είναι ένας συγγραφικός άθλος. Είναι και ένας αναγνωστικός άθλος. Πρόκειται για ένα πυκνό, πολυσέλιδο και απαιτητικό μυθιστόρημα που δεν μοιάζει με τίποτα από όσα έχω διαβάσει. Η βραβευμένη συγγραφέας του, η Antonia Susan Byatt, φτιάχνει δύο κόσμους, δύο εποχές και χαρακτήρες πολύπλευρους και δημιουργεί ένα έργο μοναδικό.
Ο Ρόλαντ Μίτσελ είναι ένας νεαρός ερευνητής που ανακαλύπτει μια αυθεντική επιστολή του Ράντολφ Χένρι Ας, του ποιητή του 19ου αιώνα που μελετά. Η επιστολή είναι άκρως αινιγματική και απευθύνεται σε μια γυναίκα. Κάτι τον ωθεί να την πάρει μαζί του και να την κρατήσει, να ψάξει και να βρει παραπάνω στοιχεία. Σε αυτό θα τον βοηθήσει, αρχικά με αρκετή επιφύλαξη, η Μώντ Μπέιλι, έμπειρη ερευνήτρια και πρωτοπόρος των γυναικείων σπουδών, καθώς η άγνωστη παραλήπτρια της επιστολής δεν είναι άλλη από την ποιήτρια που αποτελεί το κέντρο του δικού της ερευνητικού πεδίου. Οι δυο τους, κρυφά από συναδέλφους και ανταγωνιστές μελετητές, θα αποδυθούν σ’ ένα ασθματικό κυνήγι θησαυρού και πολύ γρήγορα η διανοητική τους περιπέτεια θα γίνει και πραγματική. (από το οπισθόφυλλο)
(...)κι εγώ προτιμώ να λυπάμαι για την πραγματικότητα παρά για το φάντασμά της, για τη γνώση παρά για την ελπίδα, για την πράξη παρά για τον δισταγμό, για την αληθινή ζωή και όχι για τις ασθενικές πιθανότητές της.
Και τι είναι αυτό που κάνει τόσο ξεχωριστό αυτό το βιβλίο τελικά; Φαινομενικά μοιάζει με την αφήγηση δύο παράλληλων ερωτικών ιστοριών. Και πράγματι έτσι είναι. Μόνο που η Byatt συνδυάζει ένα σύμπαν λογοτεχνικών ειδών στην προσπάθειά της να αναπλάσει τον κόσμο του 19ου αιώνα. Έτσι ένα campus novel παίρνει την μορφή επιστολικού μυθιστορήματος, αποκτά δόσεις μυστηρίου, γίνεται ρομάντζο, διακόπτεται από ποιητικά στοιχεία, γίνεται κριτικό δοκίμιο. Και πάντοτε η συγγραφέας καταφέρνει να προσαρμόζει το κατάλληλο ύφος.
Είναι δύσκολο να αναφερθεί κάποιος επαρκώς σε όλα τα θέματα που θίγει η Byatt σε αυτό της το έργο. Έρωτας, φιλία, λογοτεχνία, ανταγωνιστικές επαγγελματικές σχέσεις, φύλο, φεμινισμός και πολλά ακόμα. Νιώθω πάντως ότι είναι καλύτερα να μην είναι υποψιασμένος ο αναγνώστης, καθώς σε κάθε γύρισμα σελίδας ή σε κάθε αλλαγή κεφαλαίου έχει την χαρά της ανακάλυψης κάτι σπουδαίου.
Δεν θα κρύψω ότι παρέκαμψα αρκετά από τα ποιητικά αποσπάσματα. Δεν ξέρω αν φταίει που δεν είμαι μυημένη στην ποίηση του 19ου αιώνα, αν φταίει που δεν είμαι ποιήτρια ή αν τελικά φταίει που αδημονούσα να προχωρήσω παρακάτω. Πάντως ακόμα και έτσι είναι ένα βιβλίο που απολαμβάνεις ουσιαστικά και απευθύνεται αν μη τι άλλο σε εκείνους που αγαπούν το βιβλίο και τη λογοτεχνία.
Το μυθιστόρημα απέσπασε το βραβείο Booker το 1990. Παλαιότερα είχε κυκλοφορήσει στα ελληνικά, με τον τίτλο Αιχμάλωτα Πάθη, από τις εκδόσεις Λιβάνη. Κυκλοφορεί από τον Μάιο του 2022 από τις εκδόσεις Πόλις, με έξοχο εξώφυλλο, σε έξοχη μετάφραση της Κατερίνας Σχινά και σε έξοχη επιμέλεια του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου.
Με μια λέξη: έξοχο.