Μια καλή ζωή, Mark Rowlands, μετάφραση Ρίτα Αλεξίου, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2017
Με την φιλοσοφία δεν τα πήγαινα ποτέ ιδιαιτέρως καλά. Έτσι, όταν ήρθε στα χέρια μου ένα βιβλίο που στον υπότιτλο έφερε την πρόταση φιλοσοφία από την κούνια μέχρι τον τάφο δεν έτρεξα να το διαβάσω. Ωστόσο, ήρθε η ώρα που το έπιασα για να θαυμάσω, τελικά, τον τρόπο με τον οποίο ο Mark Rowlands, καθηγητής φιλοσοφίας, ένωσε το μυθιστόρημα με το γνωστικό του αντικείμενο και δημιούργησε ένα γρήγορο και γοητευτικό βιβλίο.
Ένα φανταστικό χειρόγραφο ενός άντρα, του Μίσκιν, που πέφτει στα χέρια του γιου του, του Νικολάι, ο οποίος το επιμελείται και το σχολιάζει. Ηθικά διλήμματα, φιλοσοφικά αδιέξοδα, τι είναι καλό και τι είναι κακό, ποιος ο ρόλος της θρησκείας, τι θέση έχουν το ψέμα ή οι κανόνες στην καθημερινή ζωή, και άλλα πολλά θέματα, όπως για παράδειγμα η έκτρωση ή τα ναρκωτικά. Αν και το βιβλίο δεν είναι εύπεπτο, υπάρχουν σημεία που καλό είναι να κρατάς ένα μολύβι και να σημειώνεις ή να είσαι σίγουρα απερίσπαστος, όπως δεν απαιτεί ένα αμιγώς λογοτεχνικό βιβλίο, καταφέρνει να μην γίνεται βαρετό ή να μη σε εγκλωβίζει σε μια ακατανόητη φλυαρία. Μπορεί να μην εξετάζει ενδελεχώς το κάθε ζήτημα, αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός του βιβλίου.
♦
Διάλογος για την τέχνη και την πολιτική, Κεν Λόουτς, Εντουάρ Λουί, μετάφραση Στέλα Ζουμπουλάκη, εκδόσεις Αντίποδες, 2021
Ο Κεν Λόους, ο γνωστός Άγγλος σκηνοθέτης, στρατευμένος στην αριστερά, και πολυβραβευμένος, και ο Εντουάρ Λουί, συγγραφέας νέος, αλλά ήδη παγκοσμίως αναγνωρισμένος και αγαπητός, με έργα πολυμεταφρασμένα, που έχουν διασκευαστεί για το θέατρο. Αν και τους χωρίζουν πολλά χρόνια, ο πρώτος γεννημένος τη δεκαετία του 30 στην Αγγλία και ο δεύτερος στη δεκαετία του 90 στη Γαλλία, τους ενώνουν οι ανησυχίες για τον κόσμο, για την τέχνη, για τις τάξεις και για τα πολιτικά αδιέξοδα.
Σε αυτό το σύντομο βιβλίο, αποτέλεσμα μιας τηλεοπτικής εκπομπής που μεταφέρθηκε στο χαρτί και διαβάζεται σαν δοκίμιο, ξεδιπλώνονται οι σκέψεις τους για τη βία, την ανισότητα, τον ρόλο του καθενός μέσα στο πρόβλημα, για την πορεία της αριστεράς. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να παρακολουθεί κανείς τα σημεία που η σκέψη τους συγκλίνει αλλά και εκείνα -ειδικά εκείνα- τα σημεία στα οποία διαφοροποιείται. Για παράδειγμα, ο Λόουτς δίνει ιδιαίτερη βάση στην ενσυναίσθηση, ο Λουί προχωράει ένα βήμα παραπέρα, δεν πιστεύει τόσο στην ενσυναίσθηση όσο στην αναμέτρηση. Ή όσον αφορά στην άποψή τους για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: πώς θα μπορούσαν να συμφωνούν δύο εκπρόσωποι τόσο διαφορετικών γενιών, αν μιλήσουμε με αυτόν τον όρο;
Το ταξικό τους βίωμα αλλά και οι διαφοροποιήσεις τους είναι που κάνει τόσο γόνιμη τη συζήτησή τους και τόσο αναγκαία. Ένα πολιτικό βιβλίο για τη ζωή και την τέχνη (“Η πολιτική είναι επίσης η δυνατότητας της αγάπης” όπως λέει ο Λουί) που πέρα από όλα τα άλλα μιλάει για την αξία της ειλικρινούς συζήτησης, του ουσιαστικού διαλόγου και για την ανάγκη της επινόησης μιας νέας πολιτικής γλώσσας.
♦
Ανησυχία, Linn Ullmann, μετάφραση Χίλντα Παπαδημητρίου, εκδόσεις Μεταίχμιο, 2018
Η Linn Ullmann, κόρη του σπουδαίου σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και της μούσας του για κάποιο διάστημα Λίβ Ούλμαν, γράφει ένα βιβλίο βιωματικό. Με αφορμή την επιθυμία του πατέρα της, στα βαθιά του γεράματα πια, και με μια μνήμη που όλο και περισσότερο εξασθενεί, να καταγράψει σε ένα μαγνητόφωνο τους διαλόγους τους και να γράψουν μαζί ένα βιβλίο. Η αφορμή αυτή, λοιπόν, οδηγεί σε ένα κολάζ αναμνήσεων από την παιδική της ηλικία, από τη μητέρα της, τις διακοπές με τον πατέρα της στο νησί Faro, τον έρωτα των γονιών της καθώς και το το τέλος της θυελλώδους σχέσης τους και κυρίως εικόνες από την πατρική φιγούρα που παρέμεινε τρόπον τινά άπιαστη και ανεξιχνίαστη για την κόρη.
Προσπαθώ να καταλάβω κάτι για την αγάπη εδώ, και για τους γονείς μου, και γιατί η μοναξιά έπαιξε τόσο σημαντικό ρόλο στη ζωή τους, και γιατί αυτοί, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στον κόσμο, φοβούνταν τόσο πολύ την εγκατάλειψη.
Μου αρέσουν πολύ τα καλογραμμένα αυτοβιογραφικά βιβλία. Και αυτό, σπαρακτικό και συνταρακτικό σε κάποια σημεία του, μου άρεσε παραπάνω γιατί δεν στέκει μόνο στην επιθυμία να κρυφοκοιτάξουμε λίγο και να γνωρίσουμε έναν θρυλικό σκηνοθέτη. Είναι ένα βιβλίο που αποκαλύπτει τη προσπάθεια ενός ανθρώπου να κατανοήσει τους γονείς του αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό, τον κόσμο ολόκληρο, μέσα από εκείνους. Που προσπαθεί να καταλάβει κάτι για την αγάπη. Κλείνοντας το βιβλίο αναρωτήθηκα αν θα μου άρεσε το ίδιο στην περίπτωση που οι ήρωες δεν ήταν ο Μπέργκμαν και η κόρη του. Η απάντηση ήταν ναι!
♦