Πόσο παρόντες είμαστε στις ζωές των άλλων, στις μνήμες τους, στον τρόπο ύπαρξής τους, ακόμα και στις πράξεις τους; Υπάρχει μια απίστευτη δυσαναλογία ανάμεσα στο πόσο επηρέασαν τη ζωή μου αυτές οι δύο νύχτες με τούτο τον άντρα και στο πόσο ασήμαντη ήταν η παρουσία μου στη δική του. Δεν τον ζηλεύω, εγώ είμαι αυτή που γράφω.
Αναρωτιέμαι γιατί με ελκύει τόσο πολύ η γραφή της νομπελίστριας Annie Ernaux. Διαβάζοντας το βιβλίο Αναμνήσεις ενός κοριτσιού, στην αρχή κάπως χλιαρά και μετά με μια αυθεντική αγωνία, νιώθω όλο και πιο πολύ ότι αυτό που μένει μετά από την ανάγνωση κάθε βιβλίου της είναι ο θαυμασμός που νιώθω για εκείνη. Ακόμα και στις Αναμνήσεις, βιβλίο που φαινομενικά τουλάχιστον μοιάζει μικρότερης βαρύτητας βιβλίο από τα υπόλοιπα. Μου φαίνεται αδιανόητα οδυνηρό να γράφεις για κάθε πτυχή της ζωής σου, να τεμαχίζεις την ψυχή σου σε μικρά κομμάτια και να την προφέρεις απλόχερα. Την ίδια στιγμή μοιάζει και ανέλπιστα λυτρωτικό. Πόσο σπουδαίο να ενώνεις την δική σου προσωπική εμπειρία με τον λυγμό του καθενός! Και να κάνεις κάτι προσωπικό να αφορά όλους.
«Πάντα υπήρχαν φράσεις στο ημερολόγιό μου, αναφορές στο “κορίτσι του Σ”, στο “κορίτσι του 58”. Από τα είκοσί μου σημειώνω “58” στα διάφορα προσχέδια βιβλίων μου. Είναι το κείμενο που λείπει πάντα, που μετατίθεται πάντα γι’ αργότερα. Το άφατο κενό».
Η Annie Ernaux, γεννημένη το 1940 στη γαλλική επαρχία, από αγροτική και συντηρητική οικογένεια, επισκέπτεται το παρελθόν, της γύρω στα δεκαοχτώ, όταν ξεχείλιζε από ντροπή, φοβίες, πόθο και φόβο. Την παρακολουθούμε να ερωτεύεται για πρώτη φορά, ή να νιώθει αυτό που τότε νόμιζε έρωτα, αυτό που κάθε άνθρωπος σε νεαρή ηλικία πιστεύει ότι είναι ο έρωτας. Την παρακολουθούμε να έρχεται σε σύγκρουση με τoν εαυτό της και τους γύρω της, να αμφισβητεί τους γονείς της, να τολμάει το καινούργιο, να ρισκάρει ή να κάνει πίσω. Σε αυτό το βιβλίο η συγγραφέας επισκέπτεται τις απαρχές των προβληματισμών και της σκέψης που καθόρισαν τον μετέπειτα σπουδαίο συγγραφικό της βίο.
Πως είναι να θυμάσαι κάθε σου σκέψη, κάθε σου βήμα, κάθε σου συναίσθημα; Και να το μετατρέπεις σε ένα αφήγημα; Μήπως η απόσταση από τα γεγονότα προσδίδει και λίγη φαντασία; Είναι όλα έτσι όπως έγιναν ή υπάρχει και μια λεπτή στρώση από σκοτάδι που εισάγει λίγο μη πραγματικό στο πραγματικό; Στις Αναμνήσεις ενός κοριτσιού η πρωτοπρόσωπη αφήγηση εναλάσσεται αρμονικά με την τριτοπρόσωπη και ειναι ακριβώς σε αυτές τις μεταβάσεις που σχηματίζεται μπροστά σου η σπουδαιότητα του βιβλίου: η στιγμή που η ενήλικη συγγραφέας, σχεδόν μεταφυσικά, βγαίνει από το σώμα της δεκαοχτάχρονης κοπέλας για να μιλήσει.
Σελίδα τη σελίδα μοιάζει η συγγραφέας να ξαναζεί τα νεανικά της χρόνια, να εκφράζει τις σκέψεις και τα θέλω που έμειναν κρυμμένα. Σαν να δίνει μια ώθηση ο ώριμος εαυτός στον νεαρό, σαν να του λέει ένα ειλικρινές και καταπραυντικό “δεν πειράζει” και να τον καθησυχάζει. Η Annie Ernaux είναι την ίδια στιγμή επώδυνη και απελευθερωτική. Εάν υπάρχει λυτρωτική λογοτεχνία, ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων, αυτό είναι τα βιβλία της.
Info Αναμνήσεις ενός κοριτσιού, Annie Ernaux Μετάφραση: Ρίτα Κολαΐτη Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2022, σ. 212