Είναι ανακουφιστικό να ξέρεις τι να περιμένεις από έναν συγγραφέα. Και όταν συναντάς το όνομα του Patrick Modiano ξέρεις ότι θα διαβάσεις μια ιστορία για τη μνήμη και για τη λήθη. Για τον τρόπο που γράφονται μέσα μας οι αναμνήσεις και για τον τρόπο που, καμιά φορά, χάνονται λίγο λίγο όσο και αν προσπαθήσεις να αντισταθείς σε αυτό.
Η ιστορία διαδραματίζεται στους δρόμους του Παρισιού, κατά τη δεκαετία του ’60. Εκεί ο αφηγητής ακολουθεί τα βήματα μιας κοπέλας, της χορεύτριας. Δεν γνωρίζει πολλά για εκείνη, εκτός από το πάθος της για τον χορό και την ύπαρξη ενός παιδιού, του μικρού Πιερ, τον οποίο μεγαλώνει μόνη της. Σιγά σιγά, εκείνη τον παίρνει από το χέρι και τον αφήνει να δει κομμάτια της ζωής της, κρατώντας τον ωστόσο πάντα, μεθοδικά, έξω από αυτήν. Όσο και αν προσπαθεί να μάθει για το παρελθόν της εκείνο παραμένει σκοτεινό. Μέσα από αποσπασματικές αφηγήσεις και εικόνες σαν θραύσματα προσπαθεί να αντιληφθεί πώς και γιατί αυτή η γυναίκα βρέθηκε σε ένα παρόν κάνοντας τόση προσπάθεια να αποκοπεί από το παρελθόν της. Σε αυτή την αναζήτηση, όμως, και ο αφηγητής ψάχνει τον εαυτό του. Προσπαθεί να βρει ένα πάθος και έναν σκοπό. Έχει ανάγκη από μια τέχνη.
Στο έργο του Modiano κυριαρχεί η μελαγχολία και το γκρίζο, η νοσταλγία και η αβεβαιότητα, η μοναξιά και η ανάγκη της συνύπαρξης, η αναζήτηση του εαυτού. Αλλά κυριαρχεί κυρίως το Παρίσι, οι δρόμοι του, οι άνθρωποί του και τα τοπία που αλλάζουν στο πέρασμα του χρόνου. Το Παρίσι είναι κάτι περισσότερο από ένα σκηνικό όπου τοποθετείται η δράση. Όπως και η χορεύτρια είναι κάτι περισσότερο από μια μυστηριώδη ηρωίδα με ένα κρυφό παρελθόν. Ένα βιβλίο σχεδόν χωρίς πλοκή, με μια γραφή ελλειπτική (σε σπουδαία μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη) και με έναν ρυθμό μοναδικό που σε κερδίζει από τις πρώτες σελίδες. Μιλάει για πράγματα που χαράσσονται στη μνήμη ακαριαία, χωρίς να καταλαβαίνεις τη στιγμή εκείνη το γιατί. Απλά συμβαίνει.
Η μνήμη με την αταξία της και τις παγίδες της. Τα φαντάσματα του παρελθόντος και του παρόντος. Η σιωπή που δένει τους ανθρώπους. Η τέχνη του χορού και η τέχνη της ζωής, η πυράκτωση, η αγαλλίαση, η έκσταση. Δύσκολο να βρεις άλλον συγγραφέα να μιλάει για τέτοια θέματα με τόση λεπτότητα και λιτότητα αλλά την ίδια στιγμή να τα κοιτάει σε βάθος και όχι επιφανειακά, παρά τις λιγοστές σελίδες.
Δίσταζε για το ποιο διάδρομο έπρεπε να πάρει για να πάει να τον βρει, κι αυτός ο δισταγμός, αυτός ο χρόνος που επίτηδες τον άφηνε σε εκκρεμότητα, την ανύψωσε σιγά σιγά ως την πυράκτωση. Τον κανονικό διάδρομο από το χολ ή τον άλλο, τον πιο μακρύ, που οδηγούσε στο μπάνιο; Άκουσε τον εαυτό της να ψιθυρίζει: “Τον πιο μακρύ…”.
Σηκώθηκε κι ακολούθησε το διάδρομο, κρατώντας το βήμα της υπνοβάτιδας, ενώ η καρδιά της, αντίθετα, χτυπούσε τόσο δυνατά, ώστε της κοβόταν η ανάσα.
Ο Patrick Modiano γεννήθηκε το 1945 στο Boulogne-Billancourt, έγραψε το πρώτο του βιβλίο λίγο μετά τα είκοσί του μόλις χρόνια και έχει λάβει πολλές διακρίσεις, ανάμεσα στις οποίες και το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2014, για την “τέχνη της μνήμης, χάρη στην οποία ο συγγραφέας ζωντάνεψε τις πιο ανεπαίσθητες ανθρώπινες ιστορίες κι έφερε στο φως τη ζωή στην Κατοχή”.
Υ.Γ.: Τη Χορεύτρια θες, και πρέπει κατά την άποψή μου, να τη διαβάσεις μεμιάς. Όλο το βιβλίο είναι σαν μια ανάμνηση, θολή και επιτακτική, που έρχεται στο νου σου και πως να τη διακόψεις;
Info Η χορεύτρια, Patrick Modiano, μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Πόλις, σ. 120, 2025