Η αφηγήτρια ταινιών είναι ένα βιβλίο που το διαβάζεις μέσα σε λίγες ώρες. Σχεδόν απνευστί. Τα συναισθήματα που σου αφήνει είναι ανάμεικτα και πολλά. Οι λόγοι για να διαβάσει κάποιος το μικρό διαμαντάκι του Hernán Rivera Letelier, που κυκλοφόρησε πέρυσι από τις εκδόσεις Αντίποδες, σε μετάφραση της Λένας Φραγκοπούλου, είναι πολλοί.
Ένα δεκατριάχρονο φτωχό κορίτσι, η Μαρία Μαργαρίτα, ζει σε ένα χωριό στην άνυδρη έρημο της Ατακάμα της Χιλής και μαγεύει τους κατοίκους με την αφήγησή της από τις ταινίες που παρακολουθεί στο σινεμά. Σιγά σιγά η μικρή αφηγήτρια ταινιών αποκτά όλο και μεγαλύτερη φήμη. Όλο και περισσότεροι κάτοικοι συρρέουν την ακούσουν και να τη δουν. Σε μια εποχή που η τηλεόραση δεν έχει κάνει ακόμα το σαρωτικό της πέρασμα. Γιατι μετά όλα αλλάζουν.
Η Μαρία Μαργαρίτα είναι ένα παιδί, μια έφηβη. Ζει με τα αδέρφια της, τέσσερα αγόρια, και τον πατέρα της, ο οποίος μετά από εργατικό ατύχημα μένει ανάπηρος. Μεγαλώνει άτσαλα και βιαστικά κουβαλώντας αδιάλειπτα την απουσία της μητέρας της. Το κορίτσι κρύβει μέσα της μια ήδη πληγωμένη ενήλικη ύπαρξη. Η Μαρία Μαργαρίτα, ή αλλιώς Σινεράιδα (Σινεπαρμένη), βρίσκεται κάπου ανάμεσα στην κόλαση και τον παράδεισο, ακροβατεί μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας.
Οι γειτόνισσες λέγανε πως αυτές οι ψείρες βγαίνουν απ’ το μαράζι. Και καθώς το μαράζι με έτρωγε εξαιτίας της μητέρας μου, άρχισα κι εγώ να τρώω τις ψείρες από καθαρή αγάπη για κείνη.
Αυτός ήταν ο τρόπος μου να την αγαπώ.
Αυτός ήταν ο τρόπος μου να την νοσταλγώ.
Πόσο περήφανη θα ένιωθε τώρα, αναλογιζόμουν, αν έβλεπε πως με παρακολουθούσε και με χειροκροτούσε ο κόσμος!
Ο Letelier ξεδιπλώνει την ιστορία της μικρής αφηγήτριας αλλά ουσιαστικά και την ιστορία του σινεμά στον νότο της Χιλής, μέχρι την επέλαση της τηλεόρασης. Δίνει παράλληλα μια παραστατική εικόνα της τραχιάς καθημερινότητας και της σκληρής ζωής της εργατικής τάξης στη Χιλή μετά τα σκληρά χρόνια της δικτατορίας, της δολοφονίας του Αλιέντε και της επικράτησης του Πινοσέτ.
Τίποτα δεν σε προετοιμάζει για το χτύπημα που δέχεσαι περίπου στα μισά του βιβλίου και σκίζει τη ψυχή σου στα δυο. Ούτε και για το ευφυές και αναπάντεχο τέλος. Είναι, ωστόσο, εντυπωσιακό πως σε ετούτο το βιβλίο σχεδόν όλα συμβαίνουν χωρίς ίχνος μελοδραματισμού και υπερβολής. Και αυτό είναι που κερδίζει τον αναγνώστη.
Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου ψάχνω για τον συγγραφέα και διαβάζω ότι ο Χιλιανός Letelier συγκαταλέγεται στους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς της Χιλής. Πρόκειται για έναν μη λόγιο, ο οποίος έχει δουλέψει σε διάφορα αντικείμενα, από εργάτης σε ορυχεία μέχρι εφημεριδοπώλης. Το βέβαιο είναι ότι καταφέρνει να είναι άμεσος και συνταρακτικός και δημιουργεί ένα βιβλίο χρησιμοποιώντας τα υλικά από τα οποία φτιάχνεται μια κινηματογραφική ταινία (“είμαστε φτιαγμένοι από τα υλικά των ταινιών”).
Η Αφηγήτρια Ταινιών (εκδόθηκε για πρώτη φορά το 2009) είναι ένα έργο σύντομο, απλά γραμμένο, σπαρακτικό. Συνδυάζει τον πόνο της απώλειας και το βάρος της αλλαγής με την ελαφρότητα ενός ονείρου. Και όπως είχα γράψει πριν λίγο καιρό για ένα άλλο βιβλίο, πρόκειται για ένα μυθιστόρημα μικρό, μα τόσο μεγάλο.
Υ.Γ. Στα θετικά της έκδοσης το επίμετρο του Pablo Neruda, απόσπασμα από το αυτοβιογραφικό του Confieso que he vivido!
Info
Η αφηγήτρια ταινιών, Ερνάν Ριβέρα Λετελιέρ
Μετάφραση: Λένα Φραγκοπούλου
εκδόσεις Αντίποδες, 2019
99 σελ., ISBN: 978-618-5267-25-4