Ακούμε πολύ συχνά για δολοφονίες γυναικών. Σχεδόν καθημερινά. Συνήθως, είναι μια αναφορά στο δελτίο ειδήσεων ή ένα ρεπορτάζ, το οποίο αντικαθίσταται λίγο αργότερα από ένα άλλο, πιο βαρύγδουπο, σίγουρα πιο φρέσκο οπότε και πιο ενδιαφέρον, ενδεχομένως, νέο. Το 2016, ο πολωνοεβραϊκής καταγωγής καθηγητής Ιστορίας και συγγραφέας Ivan Jablonka αποφάσισε να εκδώσει ένα βιβλίο για μια δολοφονημένη νεαρή γυναίκα, την Γαλλίδα Λετισιά, να ξετυλίξει το νήμα της ζωής της καθώς και της δολοφονίας της και να αφιερώσει 400 σελίδες σε εκείνη και σε ένα γεγονός που συγκλόνισε τη Γαλλία.
Τη νύχτα της 18ης προς 19η Ιανουαρίου 2011, η Λετισιά Περαί απήχθη πενήντα μέτρα από το σπίτι της, πριν καταλήξει μαχαιρωμένη και στραγγαλισμένη. Χρειάστηκαν εβδομάδες για να βρεθεί το πτώμα της. Ήταν δεκαοχτώ χρονών.
Μαθαίνουμε ότι η Λετισιά, προτού δολοφονηθεί με βάναυσο τρόπο, ζούσε με την δίδυμη αδελφή της φιλοξενούμενη από την ανάδοχη οικογένεια Πατρόν. Η βιολογική της οικογένεια απαρτιζόταν από έναν βίαιο πατέρα και μια απούσα μητέρα με έντονα ψυχολογικά προβλήματα. Η νέα οικογένεια, από την άλλη, απαρτιζόταν από μια αδιάφορη ανάδοχη μητέρα και έναν ισχυρογνώμονα ανάδοχο πατέρα, ο οποίος δεν δίσταζε να παρενοχλεί σεξουαλικά τα παιδιά του. Η Λετισιά και η αδερφή της, η Τζεσικά, εντελώς διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες και χαρακτήρες, ενωμένες όμως από πάντα, με αυτό τον αόρατο δεσμό των διδύμων, πάλευαν από μικρές να συμβαδίσουν με τα άλλα παιδιά, υστερούσαν όμως. Είχαν μαθησιακές δυσκολίες και συναισθηματικά κρατήματα. Φοιτούσαν σε επαγγελματικό σχολείο, είχαν ξεκινήσει να εργάζονται και προσπαθούσαν καθημερινά κάνοντας δειλά τα πρώτα τους όνειρα. Είχαν φίλους, έρωτες, χρησιμοποιούσαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οδηγούσαν η καθεμία το σκουτεράκι της. Και κυρίως είχαν η μία την άλλη, ακόμα και αν περνούσαν μέρες κατά τις οποίες δεν έκαναν παρέα.
Ώσπου αυτό ανατράπηκε. Ώσπου η Τζεσικά έμεινε μόνη, περιμένοντας μαζί με όλους τους άλλους, από τους συγγενείς μέχρι τον υπόλοιπο κόσμο που παρακολουθούσε αγωνιωδώς την υπόθεση από τηλεόραση και έντυπα, να βρεθεί το πτώμα της, αρκετές εβδομάδες αφότου διαπιστώθηκε η δολοφονία της. Ο δολοφόνος, ο σεσημασμένος εγκληματίας Τονύ Μεγιόν, ο οποίος λίγους μήνες πριν το έγκλημα είχε αφεθεί ελεύθερος με απόφαση της γαλλικής δικαιοσύνης, αρνούνταν πεισματικά να αποκαλύψει σε ποιο σημείο, ή μάλλον σε ποια σημεία, είχε ξεφορτωθεί το πτώμα της, αφού το διαμέλισε.
Η Λετισιά οδηγήθηκε στον θάνατο ως γυναίκα, επειδή υπήρχε μέσα της μια γυναίκα που έπρεπε να υποταχθεί, να συντριβεί, να καταστραφεί. Τιμωρία και εκδίκηση συνάμα, ο φόνος της Λετισιά είναι έγκλημα μισογυνισμού.
Το εγχείρημά του Ivan Jablonka είναι μια ιστορική και κοινωνιολογική μελέτη, με ψήγματα δημοσιογραφίας και δοκιμίου. Κινείται ρυθμικά ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και την λογοτεχνία, χωρίς να είναι τελικά τίποτα από τα δύο. Από πολύ νωρίς προκύπτει μια απορία: γιατί να γράψει γι’ αυτή τη δολοφονία και όχι για οποιαδήποτε άλλη; Ναι, συγκλόνισε την Γαλλία το 2011 όταν συνέβη. Σίγουρα δεν ήταν η μόνη. Ναι, η ιστορία της σύντομης ζωής της νεαρής κοπέλας, καθώς και της αδερφής της, ήταν συγκλονιστική. Σίγουρα υπήρξαν και άλλες. Πολύ σύντομα σταματάς να το σκέφτεσαι, ωστόσο, γιατί ο συγγραφέας καταφέρνει να σε μαγνητίσει με την λυτρωτική γραφή του. Είναι μια ακόμα από τις συγκλονιστικές υποθέσεις πατριαρχίας και ο Jablonka, πατέρας κοριτσιών και ο ίδιος, δεν διστάζει να φανερώσει την βαθιά συγκίνησή του και την ειλικρινή του στεναχώρια, την ώρα που κυκλώνει το γεγονός από κάθε πιθανή πλευρά.
Το βιβλίο, πιο επίκαιρο από ποτέ -και μάλλον δεν θα πάψει ποτέ να είναι επίκαιρο- δεν καταπιάνεται μόνο με το απεχθές έγκλημα, αλλά και με τις διαλυμένες ζωές, τον πόνο των παιδιών που αναγκάστηκαν από πολύ νωρίς να παλέψουν με δαίμονες που δεν έπρεπε επ’ ουδενί να συναντήσουν, τους πολλαπλούς βιασμούς που υπέστη το κορμί και η ψυχή τους. Καταπιάνεται, την ίδια στιγμή, με ζητήματα δικαιοσύνης και πολιτικής εκμετάλλευσης, με ελλείψεις και ανεπάρκειες κρατικές που μπορεί να αποβούν μοιραίες, με τον αγώνα ορισμένων ανθρώπων να κάνουν τη διαφορά αλλά και με την νοσηρότητα κάποιων άλλων, με την οποία καταστρέφουν τους εαυτούς τους, τους γύρω τους και ολόκληρη την κοινωνία.
Συνεχίζω την προσπάθεια υποστηρίζοντας ότι το βιβλίο μου αφορά επίσης μια χώρα, μια κοινωνία, τη Δικαιοσύνη των αρχών του 21ου αιώνα.
Έργο πολυφωνικό, αξιοθαύμαστο τεχνικά και πολύ σημαντικό θεματολογικά, που σε σοκάρει, σε αφυπνίζει, σε συγκλονίζει, σε ταρακουνάει και σίγουρα δεν σε αφήνει να το αφήσεις από τα χέρια σου. Απέσπασε το λογοτεχνικό βραβείο της εφημερίδας Le Monde, το βραβείο μυθιστορήματος Medicis και το βραβείο δοκιμίου του περιοδικού Transfuge.
Info Λετισιά, ή το τέλος των ανδρών, Ivan Jablonka Μετάφραση:Χαρά Σκιαδέλλη Εκδόσεις Πόλις, 2017, σ. 433