Ο Νοέμβρης έφερε τα πρώτα κρύα, ένα δεύτερο lockdown και πολύ ελεύθερο χρόνο για διάβασμα. Δύο βιβλία, ωστόσο, από όλα όσα διάβασα -και ήταν αρκετά- κατέλαβαν ξεχωριστή θέση μέσα μου, για διαφορετικούς λόγους το καθένα.
Το 1984, έργο σταθμός για την πολιτική σκέψη και τραγικά προφητικό, δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 1949. Ο ήρωας του βιβλίου, ο Winston Smith, ζει στην Ωκεανία σε ένα καθεστώς απολυταρχισμού και τρομοκρατίας. Η συνεχής παρακολούθηση, κινήσεων και σκέψεων, είναι μια μαρτυρική συνθήκη. Οι άνθρωποι κάποιες φορές εξατμίζονται. Όπως και η μνήμη. Μπορεί κάποιος να ξεφύγει από τη φυλακή που του έχουν χτίσει; Και αν ναι ποιό είναι το τίμημα;
Είναι ορισμένα βιβλία που τα έχουν διαβάσει σχεδόν όλοι. Φίλοι, γνωστοί και άγνωστοι. Όλοι μιλάνε γι’ αυτά και όλοι γράφουν γι’ αυτά. Και διαβάζοντας ένα τέτοιο βιβλίο νιώθεις καμιά φορά σαν να το γνωρίζεις ήδη κατά κάποιον τρόπο. Αλλά και πάλι όχι ακριβώς. Γιατί διαβάζοντας το 1984 η ανατριχίλα που ένιωσα, αν και την περίμενα, με έπιασε στον ύπνο. Ο Μεγάλος Αδελφός έρχεται να επιβεβαιώσει ότι ένα βιβλίο, αν είναι καλό, δεν παλιώνει ποτέ. Είναι σαν να γράφτηκε χθες, σήμερα, θα μπορούσε να γραφτεί και αύριο. Είναι ένα έργο άχρονο και διαχρονικό. Συγκλονιστικό από την πρώτη του φράση μέχρι και την τελευταία. Όπως και ο George Orwell. [Πάντοτε θα αναρωτιέμαι, και ας είναι τόσο απλοϊκή η απορία μου, τι άλλο θα μπορούσε να γράψει μετά από αυτό το έργο.]
Info
1984, George Orwell, μετάφραση Νίνα Μπάρτη, εκδόσεις Κάκτος, 344 σελ., ISBN 978-960-382-468-8
◊
Πριν λίγο καιρό είχα επιλέξει να διαβάσω το Γράφοντας για να σώσω μια ζωή.Ο φάκελος Λούις Τιλ. Διάφορα συνέβησαν, λίγο κάποια νέα ξεκινήματα, λίγο οι γρήγοροι ρυθμοί, και το βιβλίο παρέμενε αδιάβαστο πάνω στο κομοδίνο μου (τουτέστιν μια στοίβα βιβλίων που έχω για κομοδίνο). Έφτασε, όμως, η στιγμή του.
Το 1944 ο Αφροαμερικανός Λούις Τιλ καταδικάζεται από αμερικανικό στρατοδικείο για τον βιασμό δύο γυναικών και τον φόνο άλλης μιας γυναίκας. Τα ερωτηματικά στην υπόθεση πολλά. Το 1955 ο δεκατετράχρονος γιος του, ο Έμετ Τιλ, βασανίζεται άγρια και δολοφονείται ταξιδεύοντας από το Σικάγο στο Μισισίπι. Ο λόγος ήταν ότι σφύριξε με θαυμασμό βλέποντας ένα λευκό κορίτσι. Οι δολοφόνοι του, λευκοί, αθωώνονται. Ο συγγραφέας, μεγαλώνοντας και ο ίδιος στους μαύρους κόσμους στην Αμερική, ερευνά την υπόθεση του πατέρα, χωρίς να πέφτει στη παγίδα των εξιδανικεύσεων, και γράφει για τον ρατσισμό με έναν τρόπο μοναδικό.
Τούτο το κείμενο δεν πρόκειται να γίνει το μυθιστόρημα για τη ζωή του Έμετ Τιλ που νόμιζα ότι θα έβγαινε. Όλες οι λέξεις που ακολουθούν είναι η λαχτάρα μου να βγάλω κάποια άκρη από το αμερικάνικο σκοτάδι που απομονώνει τους έγχρωμους πατέρες από τους γιους, ένα σκοτάδι που μέσα του γιοι και πατέρες χάνουν κάθε επαφή μεταξύ τους.
Ο John Edgar Wideman, ο οποίος εκτός από βραβευμένος συγγραφέας είναι και καθηγητής Αφρικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μπράουν, δημιούργησε ένα βιβλίο ιδιαίτερο και χειμαρρώδες, σχεδόν συγκινητικό στα μάτια μου, χρησιμοποιώντας ιστορία και μυθοπλασία. Εναλλάσσει το ένα με το άλλο σχεδόν αθόρυβα. Γεγονότα μπλέκονται με αναμνήσεις αλλά και ιδέες ή συναισθήματα. Κάποιες φορές εκφράζει το τι έγινε, και κάποιες το τι θα μπορούσε να είχε γίνει. Η συναισθηματική σύνδεση του συγγραφέα με τον Έμετ Τιλ βρίσκει τον δρόμο της προς τον αναγνώστη με αφοπλιστική αμεσότητα και αυτό είναι, για εμένα, που καθιστά το βιβλίο αυτό ένα σπουδαίο βιβλίο.
Info
Γράφοντας για να σώσω μια ζωή. Ο φάκελος Λούις Τιλ, John Edgar Wideman, μετάφραση Αθηνά Δημητριάδου, εκδόσεις Πόλις, 2020, 342 σελ., ISBN 978-960-435-673-7
Υ.Γ.: Άκου αν θες και το τραγούδι που έγραψε ο Bob Dylan για τον αδικοχαμένο Έμετ Τιλ:
Twas down in Mississippi not so long ago
When a young boy from Chicago town stepped through a Southern door
This boy’s dreadful tragedy I can still remember well
The color of his skin was black and his name was Emmett Till…
Μια σκέψη στο “Τα βιβλία του Νοέμβρη και ένα τραγούδι”